TARİHİ
Karadeniz Bölgesi'nin gezmeye görmeye değer, tarihi ve tabiat güzellikleri ile dolu olan Gerze ilçesi, antik çağlardan bu yana toplumlar tarafından yerleşme ve barınak yeri olarak seçilmiştir. MÖ. 1400 yıllarında Gaşgalılar (Gasgaslar) tarafından küçük bir köy olarak kurulan şirin sahil ilçesi Gerze, daha sonra Paflagonya Devleti'nin eline geçmiş, sırasıyla da Hitit, Frig, Kimmer, Lidya, Pers, Büyük İskender, Roma ve Bizans İmparatorluklarının egemenliğine girmiştir. 1214 yılında I.İzzettin Keykavus zamanında Selçuklu Devleti'nin hakimiyetine giren Gerze, bir ara Trabzon Rum İmparatorluğu'nun eline geçmiş, 1459 yılında da Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı İmparatorluğu'na bağlanmıştır. Kayıtlardan ilçenin eski adının Zagora, Gürzühatun, Savetova, Argibete olduğu anlaşılmaktadır, bilindiği üzere Paflagonyalılar Kızılırmak'ın batı yöresine mızraklılar ülkesi anlamına gelen Gezonolit adını vermişlerdir. Gerze adının buradan geldiği sanılmaktadır. 13 Şubat 1956 yılında büyük bir yangın felaketi geçiren ilçe devlet tarafından yeniden imar edilerek modern bir ilçe haline getirilmiştir.
COĞRAFİ DURUMU
Kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Boyabat ve Durağan, doğusunda Dikmen batısı Sinop ile çevrili olan ilçenin yüzölçümü 594 km²'dir. İl merkezine denizden 13 mil, karayolundan 39 km.dir. Samsun iline 132 km. uzaklıkta olan Gerze'nin yükseklikleri 900 metreyi bulan Elma ve Köse Dağlarının yanı sıra Dede Dağı ve Hasan Dağı bulunmaktadır. Köyler; orman içi, orman kenarı, kıyılık ve ovalık olmak üzere üç yerleşim bölgesinde yer almaktadır. 71 köyü ve bir bucağı bulunmakta iken, Dikmen Bucağı 20 Mayıs 1990 tarihinde kendisine 31 köy bağlanarak ilçe olmuştur. Gerze ilçesine bağlı bulunan 42 köy, arazinin meyilli olması nedeniyle dağınık bir yerleşim yapısına sahiptir. Karadeniz ikliminin özelliği olan bol yağışlar nedeniyle zengin bir orman dokusuna sahiptir. Sahilden yükseklere doğru uzanan çam, kayın, meşe, köknar, gürgen, dişbudak gibi ağaçlar bu zengin ormanlarda yer almaktadır. Bunların dışında ormanlar, kızılcık, defne, fındık, böğürtlen, kocayemiş, ormangülü, bodur ardıç ve kavak ağaçlarının yanı sıra çeşitli çayır otlarıyla bezenmiştir. Vadilerdeki çeşitli meyvelikler ve zeytinlikler bitki örtüsünün ayrı bir yönünü oluşturmaktadır. İlçede yaz ve kış ayları arasındaki sıcaklık ortalaması açısından çok büyük fark yoktur. Kışın 7C° dolayında olan sıcaklık ortalaması yazın 20C° 'ye kadar yükselir. Yıllık sıcaklık ortalaması 14C°' dir. En sıcak ay Temmuz, en soğuk geçen ay ise Şubat ayıdır. Yıllık yağış ortalaması 690mm.'dir. Yağmurlar genellikle ilkbahar aylarında yoğun olmaktadır. Ortalama açık gün sayısı 47, ortalama kapalı gün sayısı 123, ortalama kar yağışlı gün sayısı 6.2, ortalama sisli gün sayısı 18,6, ortalama bulutlu gün sayısı 194,5' tir. Ortalama nem oranı % 79 olan ilçede ortalama deniz suyu sıcaklığı ise 14-15C°'dir. Genellikle kış aylarında denizden karayel, gündoğrusu ve poyraz, karadan da lodos rüzgârları eser. İklim ve bitki örtüsünün özelliklerini taşıyan, Altmışdörtoğlu, Güdekoğlu, Avlağısökü, Altunyayla gibi yaylaların yanı sıra çakıroğlu deresi, Sarımsak Çayı, Sarıyer Deresi de başlıca akarsularıdır. Çakıroğlu Ovası ve Dranaz Dağı'ndan doğan Çakıroğlu Çayı'nın meydana getirdiği vadi de bulunmaktadır. Nüfus durumuna gelince; 2000 yılı nüfus sayımına göre Gerze ilçe merkezinin nüfusu 10.002' dır. Köylerin nüfusu 13.222' dır. Toplam nüfus ise 23.224'tür. İlçenin yaz nüfusu ile kış nüfusu çok büyük farklılık göstermektedir. Yaz mevsiminin başlamasıyla özellikle Temmuz ayında nüfus otuz-otuz beş bine kadar yükselmektedir. Deniz sahilinde yer alan Gerze ilçesinin doğal güzellikleri, geniş yayla ve orman varlığı ve tertemiz denizi turizme hareketlilik getirmektedir.
EKONOMİK DURUMU
İlçenin 42 köyü bulunmakta olup, 3782 aile tarımla geçimini sağlamaktadır. Yüzölçümü yaklaşık 594 km² olan ilçede yetişen en önemli tarım ürünleri buğday, mısır, tütün, arpa ve yulaftır. Yıllara göre ekiliş alanı değişmekle birlikte sahil köylerinde ayçiçeği ve şekerpancarı tarımı yapılmaktadır. İlçede ziraatı yapılan çeşitli tarım ürünlerinin önemli bir kısmını çiftçiler kendi ihtiyaçları için tüketmekte ve hayvan yemi olarak kullanmaktadır. Ancak, ihtiyaç fazlası mısır ürünü yem fabrikalarına satılmaktadır. 2 adet un fabrikası faal olarak çalışmakta ve 12 kişi istihdam etmektedir. Gerek ekonomik açıdan, gerekse sosyal yaşamda çok önemli ve eski bir yeri olan tütün daha çok sahile yakın köylerde üretilmektedir. 1940'lı yıllarda 250-300 bin kilo tütün üretimi yapılmaktaydı. Tütünler demet sulü, mısır koçanı ile bağlanıyordu. 1963 yılında mavi küf denilen tütün hastalığı hem kaliteyi bozdu hem de miktarı düşürdü. "Tütün ağacı küçüktür, ama düşen ölür" dedirtebilecek kadar olumsuz yönde etkilenmiştir tütün üreticisi. 1980 yılı öncesine kadar, İstanbul ve Samsun'da bulunan şirketler, Gerze tütünü satın alırlar ve Amerika, Rusya, Almanya, Avusturya gibi ülkelere gönderirlerdi. Daha sonraları satış olanakları daraldığından Gerze'den tütün alımını durdurmuşlardır. Tütün; aile tarımı şeklinde yapılmaktadır. Yaklaşık 10.000 kişinin geçim kaynağıdır. İlçenin sanayi kuruluşlarından olan tekel yaprak tütün işleme ve bakım evinde; merkez ve 48 köyde üretilen tütünlerin bakımı, ekspertiz, alım satım ve işlemesi yapılmaktadır. İşleme atölyesi ayda 60 ton kapasitelidir. 118 personel çalışmaktadır. Beta Tekstil Sanayi faaliyetlerini sürdürmekte olup yatırımlarını büyütmektedir. Beta dış ticaret ve sanayi A.Ş. örgü kumaş, kumaş boyama ve konfeksiyon üretimi yapmaktadır. Bunlardan kumaş boyama bölümü faal olup yaklaşık 60 kişi çalışmaktadır. Örgü kumaş ve konfeksiyon bölümleri makine montajı aşamasındadır. Faaliyete geçtiklerinde toplam istihdam 350 kişi olacaktır. Betareks metalize işlik sanayi A.Ş. sim ipliği üretmekte olup 80 kişi çalışmaktadır. Balıksan Balık İşleme Sanayi ve Ticaret A.Ş. balık unu ve yağı üretimi yapmakta olup daimi 10 mevsimlik 20 kişi istihdam edilmektedir. Gerze Tekstil Konfeksiyon Ltd. Şti. bayan dış giyim üretimi yapmakta olup toplam 24 kişi çalışmaktadır. Yenikent Çivi A.Ş. çivi üretimi yapmakta olup 10 işçi çalıştırmaktadır. SİNDE A.Ş.'ye ait toz deterjan fabrikası faaliyete geçmiş olup yaklaşık 45 kişi istihdam etmektedir. Yıllık 30.000 ton kapasiteye sahiptir. Köpüklü tozmatik , sıvı ve sel deterjan üretimi yapmaktadır.
BALIKÇILIK
İlçede balıkçılığın geçmişi tütünden de eskilere dayanmaktadır. Ekonomik hayatın denizcilikle başladığını söyleyebiliriz. Kanuni döneminden beri süregelen tekne yapımcılığı günümüzde halen yapılmakta olup balıkçılığın geleneksel bir meslek olduğunun bir göstergesidir. 1961 yılında kurulan Balıkçılık İstihsal Satış Kooperatifi ihtiyaç fazlası balığı diğer kentlere pazarlar. İlçede 62 aile geçimini balıkçılıktan kazanmaktadır. Balık avının başında hamsi gelmektedir. Yöremiz ekonomisinde en büyük canlılığı hamsi getirmektedir. Hamsiden başka avlanan palamut, zargana, kefal, levrek, kötek, torik, lüfer, pisi kırlangıç, kalkan balıkları da geçim kaynağını oluşturmaktadır. İlçede 2 adet balık unu ve yağı fabrikası mevcuttur.
MEYVECİLİK VE SEBZECİLİK
Birçok meyve ve sebzenin yetiştirilmesine uygun iklim koşulları mevcut olup başta elma, armut, incir, zeytin olmak üzere ceviz, fındık, erik, kiraz, ayva gibi meyveler yetişmektedir. Çiftçiler öncelikle kendi ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra kalan ürün iç pazarlarda satılmaktadır. Son yıllarda aile işletmesi tipinde sebze ekimi ve seracılık yaygınlaşmaktadır. Karpuz üretimi de bu yörede gelişme gösteren bir uğraş dalı durumundadır. Sebze tarımı her geçen yıl gelişme göstermektedir. Başta patates, fasulye, salatalık, domates, biber, pırasa, lahana, marul, ıspanak, kabak, bamya, bezelye gibi ürünler yetiştirilmektedir. Çiftçilerin ihtiyaç fazlası ürünleri iç pazarlarda satışa sunulmaktadır.
HAYVANCILIK
Hayvancılık, çiftçilerin en önemli geçim kaynaklarından biridir. İlçede 15.250 baş sığır ve manda, 20.000 baş keçi ve koyun, 1.500 baş tek tırnaklı, 35.000 adet kümes hayvanı ve 3.300 adet ilkel ve fenni arı kovanı mevcuttur. Çiftçiler hayvansal ürünlerin bir kısmını kendi gereksinimleri için tüketmekte, süt, yumurta, peynir, bal, yoğurt, tereyağı, yün gibi ürünlerin pazarlamasını yapmaktadır. Torbalarda satılan yoğurtlar oldukça lezzetli ve tüketimi fazlacadır. Hayvancılığın geliştirilmesi için modern besi ahırları yaptırılmakta, yem bitkileri ekimi yaygınlaştırılmaktadır. İlçe Tarım Müdürlüğünce her yıl çiftçilere 2000 adet civciv dağıtımı yapılmaktadır.
SOSYAL VE KÜLTÜREL YÖNLERİYLE GERZE
Bir toplumun düşünce dengesidir eğitim ve kültür. Kendi gelenek ve görenekleriyle, yaşadığı çağı kaynaştıran, her türlü yenilikleri benimseyen Gerze, sosyal ve kültürel yönden gelişmiş yüksek bir eğitim ve kültür seviyesine sahip bu özelliği ile tanınan ilçelerimizden biridir. Gerze ilçesinde bünyesinde Yabancı Dil Ağırlıklı Lise bulunan 1 Genel Lise 1 Çok Programlı Lise (Muhasebe, elektrik, mobilya ve dekorasyon ve metal işleri), 1 Anadolu Lisesi, İmam Hatip Lisesi ve Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi olmak üzere toplam 5 lise ile 37 ilköğretim okulu (okullardan 8 tanesi bağımsız) bulunmaktadır. İlçe merkezinde sosyal yaşam deniz mevsiminin başlamasıyla hareketlilik kazanır. Sahiller ve plajlar gece geç saatlere kadar dinlenen ve eğlenen insanlarla doludur. Bu zamanın boşa harcanması anlamında değildir. Yaşadığı dünyaya her zaman penceresi açık insanlar topluluğudur Gerze. Yaşamının farkındadır. Çağdaş, eğitime önem veren, düşünen, üreten, hoşgörülü, sanat sever insanlardır. Ancak, iş sahasının sınırlı oluşu büyük kentlere göçe neden olmaktadır. Bu kentlerin başında İstanbul, Ankara ve İzmir gelmektedir. 13 Şubat 1956 yılında büyük bir yangın felaketi geçiren Gerze, yeniden imar edilmiştir. Devlet tarafından yaptırılan evler, büyük bölümü sağlıklı, yaşam koşullarına uygun olup gecekondu tipi evler hiç yok denecek kadar azdır. Bu nedenle her yıl kutlanan 18-20 Temmuz Gerze Deniz Şenlikleri, yangından sonra felakete uğrayan vatandaşlara yapılan hizmetlerin en son bitirildiği tarihten gelen anlamlı bir gündür. Geçiminin büyük bölümünü tarıma dayalı olarak sürdüren köylerde yaşama standardı ortalama düzeydedir. Arazinin meyilli oluşu dağınık yerleşim biçimine neden olmaktadır. Evler genellikle ağaçtan yapılmış olup alt kısmında hayvan damı vardır. Köy yolları ham yol olduğundan fazla yağış nedeniyle sık sık heyelan olmaktadır. Bu da ulaşımı olumsuz yönde etkilemektedir. Elektriksiz ve telefonsuz köy bulunmamaktadır. İçme suyu şebekesi bazı köy ve mahallelerde mevcut olup ekseri köyümüzde bulunmamaktadır. Yeni belediye olan Yenikent Belediyesi'nde çalışmalar devam etmektedir. Sağlık hizmetleri 15 yataklı Sağlık Merkezi, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi, 5 Sağlık Ocağı (Merkez, Karlı, Yenikent, Soğuksu, Sarımsak) vasıtasıyla yürütülmektedir. Ayrıca 22 köyde Sağlık Evi mevcut olup, bunların üçünde ebe bulunmaktadır. Sağlık hizmetleri 13 doktor, 43 yardımcı sağlık personeli, 22 genel idari hizmetler sınıfında olmak üzere toplam 78 personel ile yürütülmektedir. Sağlık Merkezinde 1 ambulans, Merkez Sağlık Ocağında 1 ambulans ve 1 binek oto, Yenikent Sağlık Ocağında ise 1 ambulans bulunmaktadır. İlçe Sağlık Merkezinde ayrıca röntgen ve laboratuar hizmetleri de verilmektedir. İlçede hava kirliliği problemi bulunmamaktadır. Artan nüfus karşısında ekonomik ve sosyal nedenlerden dolayı köyden kente göç, diğer bölgelerimizde olduğu gibi ilçemiz ve köylerinde de olmuştur. Kentlileşen köylülerimizi daha çok genç nüfus teşkil etmektedir. Köyleriyle bir bütün oluşturan ilçemizde; "Kız çocuğu okuyup da ne olacak?" zihniyeti tamamen kalkmış olup eğitim ve öğretime gerekli önem verilmektedir. Örgün eğitimin dışında yaygın eğitim faaliyetleri de gerek ilçe merkezinde gerekse köylerimizde yetişkin eğitimi ile ilgili faaliyetlerini sürdürmekte olup Cumhuriyetimizin Kurucusu Ulu Önder Atatürk'ün doğumunun 100. yılı nedeniyle 23 Mart 1981 yılında yeniden başlatılan okuma-yazma seferberliği ile çok sayıda vatandaşımızın okuma-yazma öğrenmesi sağlanmıştır. 1999-2000 öğretim yılında da okuma-yazma seferberliği çalışmalarımız sürdürülürken bu güne kadar toplam 472 okuma-yazma kursu açılıp sonuçlandırılmış, sonuçlanan bu kurslarımızda 2462 kadın, 1216 erkek toplam 3678 vatandaşımıza okuma-yazma öğretilerek okur-yazarlık belgesi verilmiştir. Buna göre okuma-yazma seferberliğinin başlatıldığı 1981 yılında okuma-yazma oranımız %72 lerde iken bugün 14-44 yaş gurubunda %98,7' ye, 45 ve yukarı yaşlarda %89,4'e genel okur-yazarlık oranımız ise %96'ya yükseltilmiştir. Okuma yazma oranımız %100'e ulaşıncaya kadar çalışmalar sürdürülecektir. Sanat ulusların ortak dilidir. Gerzeli sanatı sever sanatçıyı sever sahiplenir. Her yıl amatör tiyatro ekibi yeni oyunlarla gösterilerini sunarlar. Çalışmalarını çevre il ve ilçelerde de sergileyerek, zamanlarını iyi bir şekilde değerlendirmiş olurlar. Zaman zaman gençlerin düzenlediği müzikli eğlence programları özendirici uğraşlardan biridir. İlçede, Gerze Spor ile Esnaf Spor Kulübü adı altında iki spor kulübü bulunmakta olup faaliyetini sürdürmektedir. Okullar arasında kros yarışmaları, basketbol, hentbol, voleybol karşılaşmaları düzenlenmekte, 23 Nisan 1986 tarihinde yapılan stad gençlerimize her türlü açık hava sporlarından yararlanma olanağı sağlanmakta, ilçemiz kapalı spor salonunda gençlerimiz salon sporları yapmakta ve ülkemizin çeşitli yerlerinden gelen sporcuların ilçemizde kamp ve müsabaka yapması ilçemize hareketlilik kazandırmaktadır. 1981 yılında açılan Atatürk Kütüphanesi 9420 adet kitap ve 441 üyesi ile hizmetini sürdürmektedir. Kütüphaneden daha çok öğrenci gençlik yararlanmaktadır. En çok edebiyat ve tarih kitaplarına gereksinim duyulmaktadır. 1991 yılında açılan bir matbaası vardır. İlçede bir adet sinema bulunmaktadır. Sinema daha çok kış mevsiminde düğün ve diğer sosyal faaliyetler için kullanılmaktadır. Folklorik dokusu araştırmaya değer bir yapıya sahiptir. Bununla ilgili çalışmalar sürdürülmekte olup kamuya yansıtılmamış bir de türküsü bulunmaktadır. Yerleşim bölgelerine göre giysi farkı dikkati çekmektedir. Başlık parası yakın köylerimizde kaldırılmış ise de uzak köylerimizde hâlâ devam etmektedir. El sanatları ile ilgili dokumalar günlük gereksinim olmaktan çıkmış daha çok hazır eşyalar egemen olmuştur.
PLAJLAR, GEZİ VE MESİRE YERLERİ
Gerze'nin tüm sahillerinde çam ormanları denizle kucaklaşır. Çalboğaz Koyu, Bedre Koyu, Değirmenler Mevkii, Uçuk, Hurma, Caymaaltı, Kargasa piknik ve denize girme yerleridir. 
AV TURİZMİ - BALIKÇILIK
Devamlı düzenlenebilen domuz sürek avı, mevsimine göre ördek, çulluk, tavşan, bıldırcın avları yapılabilir. İlçenin tüm kıyıları orta ve sualtı balık avına çok uygundur. Balıkçılık ilçenin en eski geçim kaynağıdır. Hamsi, kalkan, kefal, torik, palamut, mezgit, tirsi, ispari, sarkan vb. balıklar avlanmakta olup son yıllarda deniz kirliliği ve yanlış avlanma balıkçılığı olumsuz yönde etkilemiştir.
İDARİ DURUM
Gerze ilçesinde Merkez ve Yenikent olmak üzere 2 belediye ve 42 köy vardır. Gerze Belediyesi; Çarşı, Hamidiye, Köşk, Cumhuriyet, Atatürk ve Ondokuzmayıs Mahallelerinden, Yenikent Belde Belediyesi; Çeçe, Çalboğaz ve Boypınar Mahallelerinden oluşmaktadır. Coğrafi durumun olumsuzluğu nedeni ile köylerimizde dağınık bir yerleşim görülmekte olup 262 mahalle mevcuttur.